Danas postoje na tržištu brojna sočiva sa različitom namenom. Predstavljamo Vam kratak osvrt na njih.
Osnovna podela je na meka i gas propusna kontaktna sočiva. U zavisnosti od karakteristika i individualnih potreba imaju dobre i loše strane.
MEKA SOČIVA
Meka kontaktna sočiva dizajnirana su pre oko 45 godina. Veća su od GP i prijanjaju na prednji deo oka. Potpuno prekrivaju rožnjaču, kao i mali deo beonjače i udobna su. Budući da je razmena suza otežana, važno je da materijal od kojih su izrađena bude propustljiv za kiseonik.
Meka kontaktna sočiva mogu biti individualna (rezana meka kontaktna sočiva) i standardizovana.
- Individualna kontaktna sočiva su “odelo po meri” za Vaše oči. Proizvođač sa kojim sarađujemo sočiva pravi po nalazima koje mu dostavljamo posle detaljnih pregleda i merenja u ordinaciji. Mogućnosti kombinovanja su bezbrojne.
- Standardizovana sočiva su stvar izbora. Ona se češće menjaju i to daje sigurnost pri održavanju i nošenju. Ako se ređe nose, samo u posebnim situacijama, dnevna sočiva su idealno rešenje. Svako jutro stavlja se novo, sveže sočivo i odbacuje uveče.
Koja su sočiva od svih ponuđenih mogućnosti za Vas najbolja i koja najviše odgovaraju Vašim navikama i režimu života, možemo odrediti pri pregledu.
GAS PROPUSNA KONTAKTNA SOČIVA
GP sočiva su preteča svih dosadašnjih sočiva. Ponekad ih nazivaju polu tvdim ili tvrdim sočivima. Manjeg su dijametra nego meka i izrađuju se individualno po merama Vašeg oka. Plivaju na suznom filmu, tako da je razmena suza obezbeđena, a metabolizam rožnjače se nesmetano odvija. Pogodna su i kod refraktivnih mana kod kojih su se drugi načini korekcije pokazali neuspešnim – visoke vrednosti astigmatizma ili iregularne rožnjače.
Kroz glatku, savršeno poliranu optiku, GP kontaktna sočiva obezbeđuju savršenu vidnu oštrinu i imaju duži rok trajanja. Preporučeno je da se menjaju godišnje, ali se ritam zamene usklađuje na osnovu nalaza oka i snimaka prilikom kontrole. U ordinaciji ćete dobiti detaljne savete u vezi održavanja i rukovanja sočivima. Pri pravilnom rukovanju vreme nošenja se može produžiti. U početku nošenja GP sočiva neophodna je adaptacija. Ne možete ih prvog dana nositi u toku celog budnog stanja, već se dogovaramo o planu adaptacije.
SKLERALNA SOČIVA
Skleralna sočiva pripadaju specijalnim gas propusnim sočivima. Ne dodiruju rožnjaču, nego je premošćavaju – oslonac je na skleri, čime se postiže udobnost i komfor. Takođe, premošćavaju i limbalnu zonu koja je važna da bi se nesmetano odvijao metabolizam rožnjače. U limbalnoj zoni nalaze se stem ćelije koje su odgovorne za obnavljanje ćelija epitela rožnjače. Najčešće se ovim vidom korekcije postiže stabilna i bolja vidna oštrina u odnosu na druge tehnike. Pravilnim izborom sočiva izbegava se svaki kontakt sa rožnjačom. Sočivo je ispunjeno suzama i predstavlja vlažnu komoru za oko. Na taj način predstavlja idealnu indikaciju kod pacijenata sa poremećajem prednje površine oka kao posledice Sjogrenovog sindroma, Facijalne paralize, Filamentozne keratopatije i Stevens-Johnson sindroma. Sklerali se mogu koristiti i kada postoje defekti kapaka, Lagoftalmus ili teži slučajevi trihijaze.
KONTAKTNA SOČIVA NAKON POVREDA, OPERACIJA I USLED BOLESTI ROŽNJAČE
Nakon perforativnih povreda ili operacija rožnjače najčešće nastaje ožiljak. Na rožnjači se tada mogu uočiti neravnine i iregularna površina, što utiče na optiku oka. U zavisnosti od stanja, nekada je vidnu oštrinu moguće korigovati naočarima, ali je načešće jedino rešenje korekcija specijalnim kontaktnim sočivima. Izmedju sočiva i rožnjače bude rasporedjen suzni film, tako da se iregularnosti popune, a prednja površina sočiva predstavlja idealnu optiku.
Keratoplastika predstavlja transplantaciju donorske rožnjače. Obavlja se kod teških oštećenja gde se može zameniti samo deo ili cela rožnjača. Prilikom određivanja sočiva mora se voditi računa da sočivo nikako ne kompromituje metabolizam rožnjače. Kontaktno sočivo predstavlja optimalnu mogućnost korekcije posle keratoplastike kada:
- nakon operacije postoje velike iregularnosti prednje površine rožnjače
- kod postojanja visokog stepena regularnog astigmatizma
- kada postoje velike razlike u dioptriji desnog i levog oka.
Sočivom se tada postiže po pravilu dobra vidna oštrina i bolji kvalitet života.
Kod mnogih bolesti rožnjače specijalna kontaktna sočiva menjaju kvalitet života. Ovde ubrajamo degenerativne bolesti rožnjače – degeneracije epitela rožnjače, keratokonus, keratoglobus, pelucidnu marginalnu degeneraciju rožnjače, Terienovu degeneraciju, rožnjaču posle operacije pterigijuma, stanja posle traumatske povrede, kao i Sjogrenov sindrom sa smanjenom produkcijom suza.
SOČIVA POSLE REFRAKTIVNE HIRURGIJE
Refraktivna hirurgija obavlja se u cilju korekcije refraktivnih mana. Moderni postupci i načini korekcije dioptrije Excimer laserom izuzetno retko dovode do komplikacija. Medjutim, tokom života se oči ponekad promene; najčešće dolazi do progresije kratkovidosti ili do promene rožnjače posle radijalne keratotomije, procedure koja je ranije bila popularna. Kontaktna sočiva su metoda izbora i kod problema duplih slika ili haloa.
KOZMETSKA SOČIVA
U slučaju gubitka dužice kao posledice povrede ili kao rezultat urodjenog defekta javlja se izrazita fotofobija ili preosetjivost na svetlo. U tim slučajevima, nedostatak dužice koriguje se specijalno dizajniranim sočivom u boji iste drugog oka na osnovu fotografije dužice. Sočivo se manuelno reže i boji. Ukoliko postoji i potpuni gubitak vida, ožiljak na rožnjači može se pokriti protetskim sočivom koje potpuno pokriva rožnjaču.
SOČIVA U BOJI
Meka sočiva u boji mogu biti modni dodatatak. Koriste se prilikom snimanja filmova, kao i u različitim prilikama.
ORTO K SOČIVA
Ortokeratologija je po definiciji redukcija, modifikacija ili eliminacija refraktivne greške programiranom aplikacijom kontaktnog sočiva.
Od uvođenja kontaktnih sočiva, modelovanje rožnjače uvek se smatralo za neželjenu i nekontrolisanu reakciju nošenja tvrdih sočiva. Uvođenjem kompjuterske tehnologije i kornealnog topografa stvorena su orto K sočiva. Nose se noću i uklanjaju prilikom budnog stanja pružajući pacijentu jasan vid. Posle jedne noći nošenja koriguje se dioptrija oko 70%, dok se ostatak refrakcije koriguje za oko 10-30 dana.
Novije studije sugerišu da orto K sočiva, koristeći dizajn reverzne geometrije, komprimuju kornealno tkivo. Tanak sloj suza postoji izmedju zadnje strane orto K sočiva i centralne rožnjače, deluje hidraulički, komprimuje i verovatno redistribuira površne epitelijalne ćelije od centra ka periferiji. To objašnjava kako pacijenti sa dobro fitovanim orto K sočivima mogu da nose sočiva bez centralnog bojenja i iritacije rožnjače. Orto K sočiva dovode do redukcije sagitalne dubine i promene zakrivljenosti rožnjače. Ovakav oblik rožnjače refokusira svetlosne zrake ka retini (makuli), što redukuje ili eliminiše potpuno potrebu za miopnom korekcijom. Orto K sočivo je pogodno za:
- mladje ili starije kratkovide osobe
- za bavljenje rekreativnim ili sportskim aktivnostima kod kojih je nošenje optičke korekcije onemogućeno
- kod osoba koje se bave zanimanjem kod kojih je neophodna dobra nekorigovana vidna oštrina – policajci, piloti, ronioci na visokim dubinama.
U poslednjih nekoliko dekada zabeležen je porast miopije, tj. kratkovidosti širom sveta, posebno u kategoriji visoke kratkovidosti. Komplikacije visoke kratkovidosti su glaukom, katarakta, rupture i ablacija retine.
Deca razvijaju emetropiju, “nultu” dioptriju, obično u uzrastu od osme godine starosti. Šestogodišnje dete sa prosečnom dioptrijom -1,0 dobiće -0,50 dioptrija godišnje i do tinejdžerskog uzrasta imaće dioptriju od oko -5,0 do -6.0 D. Redukujući nivo progresije za 1/3, redukuje se verovatnoća da će se razviti visoka kratkovidost i do 70%. Postoje i drugi načini za usporavanje progresije miopije, ali prednost ortokeratologije je u tome da se sočiva nose samo noću. Roditelji su uključeni u process postavljanja i uklanjanja sočiva i dete ne nosi sočiva tokom dana i u školi.
PREGLED
Ako je indikovano kontaktno sočivo, analiziramo formu Vaših očiju pomoću topografije i tomografije rožnjače. Kod određivanja specijalnih kontaktnih sočiva radi se i optička koherentna tomografija radi merenja sagitalne dubine oka (epitelijalna mapa).
Konačno možemo izabrati i postaviti probno sočivo na Vaše oko. Na OCT aparatu merimo zone, procenjujemo poziciju sočiva i u zavisnosti od toga dalje podešavamo.
Od izuzetne važnosti je naučiti pravilno postavljanje, uklanjanje i održavanje sočiva kako bi se sprečile potencijalne komplikacije.